H1N1 is coming, Let’s prevent ourselves!

ျမန္မာျပည္မွာလည္း H1N1 ဆိုတဲ့ ကပ္ေရာဂါ ေရာက္ရွိလာပါၿပီ။ တစ္ေယာက္ကေန အေယာက္ ၂၀၀ သို႔တိုင္ေအာင္ ကူးစက္ႏႈန္းျပင္းထန္တဲ့ ဒီေရာဂါအတြက္ ကၽြန္မတို႔ေတြ တတ္ႏိုင္သေလာက္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္တတ္ၾကဖို႔ လိုပါတယ္။ WHO က ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ အေမး/အေျဖက႑တစ္ခုကို ကိုဂၽြန္က ဘာသာျပန္ထားတာေတြ႔လို႔ ကၽြန္မဘလာဂ့္မွာလည္း ျပန္လည္မွ်ေ၀ေပးခ်င္ပါတယ္။ မွ်ေ၀ခြင့္ ေပးတဲ့ ကိုဂၽြန္ကို ေက်းဇူးတင္ပါတယ္ရွင္။

H1N1 ဗုိင္းရပ္စ္ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး ဇြန္(၁၁)ရက္ေန႕က WHOမွ ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ အေမးအေျဖ က႑တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ တတ္ႏိုင္ဆုံး ဘာသာျပန္ေပးထားပါတယ္။

What Can I Do?

H1N1 ကူးစက္မခံရေအာင္ ဘယ္လုိကာကြယ္ႏုိင္မလဲ ?

H1N1 ဗုိင္းရပ္စ္တုပ္ေကြးေရာဂါ အဓိကကူးစက္ျပန္႕ႏွံ႕ပုံမွာ သာမန္ ရာသီတုပ္ေကြးမ်ားကဲ့သုိ႕ပင္ ျဖစ္သည္။ စကားေျပာျခင္း၊ ႏွာေခ်ျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆုိးျခင္းတုိ႕မွ အလြယ္တကူ ကူးစက္ႏုိင္သည္။ ေယဘူယ်အားျဖင့္ တုပ္ေကြးျဖစ္ေနသည္ဟု ထင္ရသူမ်ားႏွင့္ နီးနီးကပ္ကပ္ေနျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္၍ ကူးစက္မခံရေအာင္ ကာကြယ္ႏုိင္သည္။ ျဖစ္ႏုိင္မည္ဆုိပါက တုပ္ေကြးျဖစ္ေနသည္ဟု သံသယ႐ွိသူမ်ားႏွင့္ ၁မီတာ(၃.၂၈ေပ)အကြာတြင္ ေနႏိုင္ရန္ႀကဳိးစားၿပီး ေအာက္ပါတုိ႕ကုိ ေဆာင္႐ြက္သင့္ပါသည္။

• ပါးစပ္ႏွင့္ ႏွာေခါင္းကုိ လက္ျဖင့္ထိေတြ႕ျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ျခင္း။
• လက္ကုိ ဆပ္ျပာသုံး၍ ေရျဖင့္ စင္ၾကယ္စြာေဆးေၾကာျခင္း (သုိ႕မဟုတ္) အရက္ပ်ံပါသည့္ လက္္ေဆးရည္အသုံးျပဳျခင္း။
• ဖ်ားနာေနသည္ဟု ယူဆရသူမ်ားႏွင့္ နီးကပ္စြာေနထုိင္မႈ မျပဳျခင္း။
• ျဖစ္ႏုိင္လ်င္ လူစုလူေဝးေနရာမ်ားအတြင္း ေနထုိင္ခ်ိန္ကိုေလွ်ာ့ခ်ျခင္း။
• မိမိေနထုိင္ရာပတ္ဝန္းက်င္တြင္ ေလဝင္ေလထြက္ ေကာင္းမြန္ေစရန္ ျပဴတင္းေပါက္မ်ား ဖြင့္ထားျခင္း။
• က်န္းမာေရး အေလ့အထေကာင္းမ်ားျဖစ္သည့္ အိပ္ေရးဝဝ အိပ္စက္ျခင္း၊ အဟာရျပည့္ဝသည့္ အစားအစာမ်ား စားေသာက္ျခင္းႏွင့္ ကုိယ္လက္လႈပ္႐ွားမႈ ျပဳလုပ္ျခင္း။

မ်က္ႏွာဖုံး(Mask)သုံးျခင္းက…? WHOရဲ႕ အႀကံျပဳခ်က္က…?

• ေနေကာင္းလ်င္ မ်က္ႏွာဖုံး(Mask) တပ္ဆင္ထားစရာ မလုိပါ။ေနမေကာင္းျဖစ္ေနသူကုိ ျပဳစုရသူဆုိပါက ထုိသူႏွင့္အနီးကပ္ ေနထုိင္ရသည့္အခါတြင္ မ်က္ႏွာဖုံး(Mask) တပ္ဆင္ထားသင့္ၿပီး ျပဳစုေစာင့္ေ႐ွာက္မႈၿပီးပါက မ်က္ႏွာဖုံး(Mask)ကုိ ခ်က္ခ်င္းခၽြတ္ပစ္ကာ လက္ႏွစ္ဖက္ကုိ စင္ၾကယ္စြာ ေဆးေၾကာရမည္။

• ေနမေကာင္းျဖစ္ေနစဥ္ ခရီးသြားရသည့္အခါျဖစ္ေစ၊ အနီးအနားတြင္ အျခားသူမ်ား ႐ွိေနသည့္အခါျဖစ္ေစ မ်က္ႏွာဖုံး(Mask)တပ္ဆင္၍ ပါးစပ္ႏွင့္ ႏွာေခါင္းကုိ ဖုံးအုပ္ထားပါ။ မ်က္ႏွာဖုံး(Mask)ကုိ မွန္ကန္စြာ တပ္ဆင္ရန္လုိအပ္သည္။

H1N1 ဗုိင္းရပ္စ္ကူးစက္ခံေနသည္ကုိ မည္သုိ႕သိႏုိင္မလဲ ?

• ရာသီတုပ္ေကြးႏွင့္ A/H1N1 ဗုိင္းရပ္စ္တုပ္ေကြးတုိ႕ကုိ ေဆးပညာ အကူအညီမပါပဲ မခြဲျခားႏုိင္ပါ။

• ကုိယ္ပူျခင္း၊ ေခ်ာင္းဆုိးျခင္း၊ ေခါင္းကုိက္ျခင္း၊ ကုိယ္လက္ကုိက္ခဲျခင္း၊ လည္ေခ်ာင္းနာျခင္းႏွင့္ ႏွာရည္က်ျခင္း လကၡဏာမ်ားမွာ တုပ္ေကြးႏွစ္မ်ဳိးစလုံးတြင္ အတူတူပင္ျဖစ္သည္။

• သက္ဆုိင္ရာ က်န္းမာေရးဝန္ထမ္းမ်ားသာလွ်င္ H1N1 ဗုိင္းရပ္စ္တုပ္ေကြး ဟုတ္ မဟုတ္ အတည္ျပဳႏုိင္မည္။

ဖ်ားနာေနၿပီဟုယူဆလ်င္ ဘာလုပ္သင့္သလဲ ?
ေနထုိင္မေကာင္းျဖစ္ကာ ကုိယ္ပူ၊ ေခ်ာင္းဆုိး၊ လည္ေခ်ာင္းနာေနပါက

• ေက်ာင္း၊ အလုပ္မသြားပဲ လူစုလူေဝးမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ကာ အိမ္မွာေနပါ။
• အရည္မ်ားမ်ားေသာက္ၿပီး အနားယူပါ။
• ေခ်ာင္းဆုိး၊ ႏွာေခ်ပါက ပါးစပ္ႏွင့္ ႏွာေခါင္းကုိ ဖုံးအုပ္ပါ၊ တစ္႐ႈးစကၠဴသုံးပါက ေသခ်ာစြာစြန္႕ပစ္ပါ၊ ၿပီးလ်င္ လက္ကုိ ဆပ္ျပာသုံး၍ ေရျဖင့္ စင္ၾကယ္စြာေဆးေၾကာပါ (သုိ႕မဟုတ္) အရက္ပ်ံပါသည့္ လက္္ေဆးရည္ျဖင့္ ေဆးေၾကာပါ။
• ေခ်ာင္းဆုိး၊ ႏွာေခ်သည့္အခါ ပါးစပ္ႏွင့္ ႏွာေခါင္းကုိ ဖုံးအုပ္စရာ အနီးအနားတြင္ မ႐ွိပါက ပါးစပ္ႏွင့္ ႏွာေခါင္းကုိ လက္ေမာင္းျဖင့္အပ္ၿပီး တတ္ႏိုင္သမွ် ဖုံးအုပ္ပါ။
• လူအမ်ား႐ွိရာသုိ႕သြားလ်င္ မ်က္ႏွာဖုံး(Mask) မွန္ကန္စြာ တပ္ဆင္အသုံးျပဳပါ။
• မိသားစုႏွင့္ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းမ်ားကုိ မိမိဖ်ားနာေနေၾကာင္း အသိေပးၿပီး အျခားသူမ်ားႏွင့္ ေတြ႕ဆုံျခင္းမွ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ပါ။
• နားလည္တတ္ကၽြမ္းသည့္ ဆရာဝန္ႏွင့္ ဆက္သြယ္တုိင္ပင္ကာ ေဆးစစ္ကုသမႈ ခံယူပါ။

အကယ္၍ တုပ္ေကြးျဖစ္ခဲ့လ်င္ ပဋိဇီဝေဆးေသာက္သင့္ပါသလား ?

• ဆရာဝန္ၫႊန္ၾကားသည့္ ေဆးမ်ားကုိသာ ေသာက္သင့္သည္။ မိမိဘာသာ ေဆးဝယ္ေသာက္ျခင္းကုိ ေ႐ွာင္ၾကဥ္ပါ။

တုပ္ေကြးျဖစ္သည့္ မိခင္မ်ား ကေလးႏို႕တုိက္ႏုိင္ပါသလား ?

• ဆရာဝန္ ၫႊန္ၾကားမွသာ ကေလးႏုိ႕တုိက္ျခင္းကုိ ရပ္ပါ။ ထုိသုိ႕မဟုတ္ပါက ကေလးကုိ ႏုိ႕တုိက္ႏုိင္ပါသည္။ မိခင္ႏို႕တုိက္ျခင္းျဖင့္ ကေလး၏ ကုိယ္ခံစြမ္းအား တုိးတက္ေစပါမည္။

မည္သည့္အခ်ိန္တြင္ ေဆးကုသမႈ ခံယူသင့္ၿပီလဲ ?

• သုံးရက္ဆက္တုိက္ ကုိယ္ပူခ်ိန္တက္ေနၿပီး အသက္႐ူရ ခက္ခဲလာျခင္း၊ ကေလးငယ္မ်ားအေနျဖင့္ ကုိယ္ပူမက်ပဲ အသက္႐ူႏႈန္းျမန္ျခင္းတုိ႕ ျဖစ္လာပါက နီးစပ္ရာ ေဆး႐ုံ၊ ေဆးခန္းသုိ႕ သြားသင့္သည္။

• အိမ္မွာဆုိလ်င္လည္း အရည္မ်ားမ်ားေသာက္၍ အနားယူကာ အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆး ေသာက္ပါ။ အိပ္ေရးဝဝ အိပ္ျခင္းျဖင့္လည္း အမ်ားစုမွာ ျပန္လည္သက္သာလာႏိုင္သည္။ ကေလးငယ္မ်ားအတြက္ Aspirin မပါဝင္ေသာ အကုိက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆးမ်ား တုိက္ႏုိင္ပါသည္။

တုပ္ေကြးျဖစ္ေသာ္လည္း သက္ေသာင့္သက္သာ ႐ွိေနပါက လုပ္ငန္းခြင္သုိ႕ သြားသင့္ပါသလား ?

• မသြားသင့္ပါ။ တုပ္ေကြးျဖစ္ၿပီဆုိပါက ေရာဂါလကၡဏာ မေပ်ာက္မခ်င္း လုပ္ငန္းခြင္သုိ႕ မသြားပဲ အိမ္မွာသာ နားေနသင့္သည္။

ခရီးသြားႏုိင္မလား ?

• ေနထုိင္မေကာင္းျဖစ္ေနၿပီး တုပ္ေကြးလကၡဏာမ်ား ခံစားေနရပါက ခရီးမသြားသင့္ပါ။ မိမိဘာသာ တုပ္ေကြးျဖစ္ေနၿပီဟု သံသယ႐ွိလ်င္ နားလည္တတ္ကၽြမ္းသည့္ ဆရာဝန္ႏွင့္ ေတြ႕ဆုံၿပီး က်န္းမာေရးစစ္ေဆးသင့္သည္။